ban sokolnictwo202216 września 2022 r. odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy zatytułowanej „Ramię krzep – Ojczyźnie służ”. 135 rocznica powstania Sokolstwa Polskiego w Ameryce, przygotowanej przez Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce jest partnerem organizacji ekspozycji.

Poprzez prezentację części imponujących zbiorów, poświęconych historii Sokolstwa Polskiego w Ameryce, podarowanych Instytutowi Pamięci Narodowej w 2019 roku, Organizatorzy wystawy pragną opowiedzieć jak najszerszemu gronu odbiorców historię jednej z najbardziej zasłużonych organizacji polonijnych w USA. Poza częścią graficzną opowiadającą historię Sokołów, najciekawszymi artefaktami, które przedstawiają wysokie walory historyczne i zostaną zaprezentowane na wystawie są:

– „Memoriał do cywilizowanych narodów świata w sprawie Polski” ze schyłku 1914 r. przygotowany przez Związek Sokołów Polskich. Dokument skierowany do prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona oraz wszystkich ambasadorów rezydujących w Waszyngtonie podnosił prawo Polski do pełnej niepodległości. Wystąpienie wręczone przez delegację Sokolstwa Wilsonowi w lutym 1915 r. zostało bardzo dobrze przyjęte i obiecano pomoc w tej kwestii. Głosy w sprawie przywrócenia Polsce pełnej suwerenności przyniosły oczekiwany skutek w listopadzie 1918 r.

– Krzyż Żołnierzy Polskich z Ameryki ustanowiony w 1920 r. jako okolicznościowe odznaczenie wojskowe. Naczelnik Państwa i Wódz Naczelny Józef Piłsudski zatwierdził tę pamiątkową odznakę dla tysięcy członków wychodźstwa mieszkających na stałe w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, którzy podczas I wojny światowej wstąpili ochotniczo do polskich formacji wojskowych i brali udział w walkach o wyzwolenie państwa polskiego oraz o utrzymanie jego niepodległości w latach 1918–1920. Jego wizerunek jest do dzisiaj wykorzystywany w działalności polonijnych środowisk kombatanckich w Stanach Zjednoczonych, zwłaszcza Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce.

– Orzeł ochotników z USA i Kanady do Armii Polskiej we Francji to odznaka wydawana podczas I wojny światowej ochotnikom z Ameryki do Armii Polskiej we Francji. Rekruci umieszczali ją na swoich mundurowych czapkach w obozach szkoleniowych na terenie Kanady i USA. Stała się ona niezwykle istotnym symbolem dla polskich żołnierzy gotowych do walki w Europie – nawet pomimo czasowych zakazów jej noszenia ze strony francuskich przełożonych, jako „nieregulaminowej”. Od 1920 r. orły powracały za ocean razem z wieloma żołnierzami, gdzie były z dumą noszone jako znak tych wszystkich, którzy dobrowolnie włączyli się w walkę o polską niepodległość.

– Mundur Polskiego Białego Krzyża należący do Agnieszki Wisły to uniform zasłużonej organizacji założonej w 1918 r. w Stanach Zjednoczonych z inicjatywy małżonki Ignacego Jana Paderewskiego – Heleny z myślą o polskich żołnierzach walczących na frontach I wojny światowej oraz o cywilnych ofiarach tego konfliktu. Mundur nosiła Agnieszka Wisła, jedna z barwniejszych postaci polskiej emigracji w za oceanem. Była zaangażowana w akcję rekrutacyjną do Armii Polskiej tworzonej we Francji. W latach 1918–1921 pełniła obowiązki sanitariuszki we Francji i Polsce, niosąc pomoc rannym polskim żołnierzom oraz organizując proces ich rekonwalescencji. Po powrocie do USA aktywnie włączyła się w działania Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP). Przez dziesiątki lat aktywizowała Polki do wspierania kombatantów i ich bliskich.

– List Heleny Paderewskiej do Agnieszki Wisły – napisany w październiku 1920 r. z paryskiego Hotelu Ritz już po zawieszeniu działań zbrojnych w wojnie polsko-bolszewickiej. Przewodnicząca Polskiego Białego Krzyża (PBK) pisała do jednej ze swoich podopiecznych – Agnieszki Wisły. W trakcie toczonego konfliktu w ramach tej organizacji Wisła zajmowała się zaopatrywaniem w niezbędne materiały medyczne frontowych placówek sanitarnych oraz rozdzielaniem nadesłanych darów. W bezpośrednio zagrożonej przez wroga Warszawie opatrywała rannych. Po powrocie z rejonu walk prowadziła działalność kulturalno-oświatową wśród polskich żołnierzy.

– Listy Ignacego Jana Paderewskiego do Teofila A. Starzyńskiego – Paderewski był wyjątkową postacią dla amerykańskiej Polonii, zwłaszcza dla Sokolstwa Polskiego. Ta organizacja przez kilkadziesiąt lat traktowała wirtuoza i polskiego męża stanu jako swojego patrona, popierając go we wszelkich pomocowych działaniach społecznych i politycznych. Efektem tych relacji jest korespondencja, jaką na przestrzeni lat prowadzili ze sobą Paderewski i prezes amerykańskiego Sokolstwa Starzyński.

– Fotografie panoramiczne zdecydowanie wyróżniają się na ekspozycji nie tylko ze względu na wielkość, ale i na jakość wykonania, dokumentują najważniejsze wydarzenia w historii poszczególnych gniazd i okręgów, takie jak zloty, zjazdy, uroczystości patriotyczne czy kursy militarne i szkolenia w Cambridge Springs i obozie Niagara-on-the-Lake. Długość najdłuższych prezentowanych na wystawie panoram dochodzi do około 150 cm. Choć najstarsze z nich pochodzą z drugiej dekady XX wieku, jakość obrazu pozwala dostrzec najmniejsze detale uwiecznionych postaci, co nie tylko jak na owe czasy, lecz także nawet obecnie może robić wrażenie na widzach.

Mother Glory (Dla Ojczyzny Chwały) fabularyzowany dokument w reżyserii Franciszka Kłosowicza, sekretarza generalnego „Sokoła” w latach 1925–1940, nagrany na taśmie 35 mm. Film został zrealizowany z okazji 15-lecia rekrutacji do Armii Polskiej we Francji przeprowadzonej na terenie USA. Jest to unikatowy dokument przedstawiający polskich ochotników zgrupowanych w obozie Tadeusza Kościuszki w Niagara-on-the-Lake w Kanadzie. Materiał podzielono na dwie części: oprócz oryginalnych ujęć z obozu rekrutacyjno-szkoleniowego, można również zobaczyć inscenizację odegraną przez artystów teatru polonijnego w Chicago.

Wystawa poświęcona historii Sokolstwa Polskiego w Ameryce zostanie zaprezentowana w miejscu nieprzypadkowym, któremu patronuje Kazimierz Pułaski, bohater dwóch narodów: amerykańskiego i polskiego. W jego osobie niczym w soczewce skupiają się ideały, które również przyświecały sokolemu ruchowi za oceanem u zarania ich działalności, czyli walki narodowowyzwoleńczej, która w połączeniu z rozwojem, duchowym i fizycznym stanowi clou działania całej organizacji. To wszystko można streścić w dewizie zaczerpniętej jeszcze z początków działalności galicyjskiego sokolstwa, a patronującej prezentowanej ekspozycji: „Ramię krzep – Ojczyźnie służ”.

 
WIRTUALNY SPACER PO WYSTAWIE

wystawa 3d

 

Wystawa „Ramię krzep – Ojczyźnie służ. 135. rocznica powstania Sokolstwa Polskiego w Ameryce / “Strengthen Your Arm – Serve Your Homeland”. 135th Anniversary of the Polish Falcons in America

Wernisaż: 16 września 2022 r.
Finisaż 31 marca 2023 r.

Kuratorzy:
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie

Organizatorzy:
Instytut Pamięci Narodowej / Polish Falcons of America

Partnerzy:
Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce
Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie

Patronat honorowy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości

Kreacja wystawy: 7muz.pl